Họa sĩ Hoàng Tuyển với những bức tranh vẽ chân dung Bác Hồ

Thứ tư - 14/05/2025 23:20

Họa sĩ Hoàng Tuyển, có tên thật là Chung Kim Tiền, sinh năm 1912 tại làng Tân Niên Trung, tổng Hòa Lạc Thượng, tỉnh Gò Công (nay là xã Tân Trung, thành phố Gò Công, tỉnh Tiền Giang).

Tháng 8/1945, Hoàng Tuyển tham gia cách mạng tại quê nhà. Đầu tháng 10/1945, ông trích tay lấy máu vẽ chân dung Bác Hồ. Bức tranh được trưng bày tại cuộc triển lãm được tổ chức ở đình Trung (nay thuộc thành phố Gò Công) và được ông Trương Văn Huyên - một nhân sĩ ở làng Tân Duân Đông (nay là xã Bình Nghị, huyện Gò Công Đông) mua với một số tiền rất lớn, tương đương mấy ngàn giạ lúa. Số tiền đó đã được nộp vào Quỹ “Tuần lễ vàng” để giúp cho cách mạng có kinh phí hoạt động.

Bằng tác phẩm nghệ thuật độc đáo đó, ông là họa sĩ đầu tiên ở nước ta vẽ chân dung Bác Hồ bằng máu của chính mình. Tiếc rằng, bức tranh bằng máu vô giá này không còn nữa, vì sự tàn phá khốc liệt của chiến tranh.

Cuối tháng 10/1945, sau khi giặc Pháp tái chiếm Gò Công, ông cùng với lực lượng bộ đội chuyển quân đến căn cứ Rừng Sác - Lý Nhơn (nay thuộc huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh) tiếp tục kháng chiến. Giữa năm 1946, ông được điều động về Phòng Chính trị thuộc Bộ Tư lệnh Quân khu 8 đóng ở chiến khu Đồng Tháp Mười.

Mùa nước nổi năm 1948, trong điều kiện hết sức khó khăn, chỉ trong vòng một tháng, họa sĩ Hoàng Tuyển đã hoàn thành việc vẽ 12 bức tranh chân dung Bác Hồ, khổ 1m x 1,2m, theo yêu cầu của cấp trên để làm phần thưởng cho các đơn vị đạt được thành tích xuất sắc trong chiến đấu của quân khu. Về việc này, họa sĩ Hoàng Tuyển kể:

“Vào một buổi sáng năm 1948, anh Bảo Định Giang tìm tôi (tức Hoàng Tuyển) cho biết: Anh được ủy nhiệm của Bộ Tư lệnh Quân khu yêu cầu tôi vẽ 12 bức chân dung Bác Hồ cỡ lớn làm giải thưởng cho các đơn vị quân đội và một số địa phương trong một Hội nghị thi đua sắp tới. Tôi đã chấp hành mệnh lệnh và hứa cố gắng hoàn thành trong thời gian quy định,… Tôi được cấp 12 thước vải trắng với một chiếc xuồng con và một em bé tên Nga giúp việc. Nga rất thích hội họa, có khả năng bài trí sân khấu và còn có khả năng diễn kịch,… Vâng, đúng là Huỳnh Nga, sau này là đạo diễn sân khấu và được tặng danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân.

Nhưng lúc ấy Huỳnh Nga còn rất nhỏ, chuyên giúp tôi bơi xuồng và làm một số công việc vặt khác. Chia tay anh Bảo Định Giang với ba tấm giấy giới thiệu trong tay, hai thầy trò chống xuồng ra đi. Đồng Tháp Mười lúc này đã là một cái biển lớn mênh mông, không biết đâu là bến bờ. Ghé mấy xóm nhà thì nơi nào nước cũng ngập tới mái lá, chưa biết tá túc vào đâu. Việc đầu tiên là phải kiếm mua cho được các loại sơn và bút vẽ. Việc này phải ra chợ Cao Lãnh mới có được. Nhưng Huỳnh Nga đi ba ngày rồi trở về tay không. Không ai dám cấp giấy phép cho em ra vùng tạm chiếm. Chúng tôi đã tìm được tới nhà in báo Tổ Quốc để may ra có thể nhờ giúp đỡ gì chăng? Cái nhà in này chỉ có một bàn in lăn tay, cũng nghèo nàn lắm. Họ không có màu gì khác màu mực đen. May quá vét lại các hộp sơn có thể hòa lẫn màu tím pha với đỏ thành màu nâu, có thể dùng vẽ màu áo của Bác. Nhưng còn màu da của Bác, phải là màu hồng nhạt. Chúng tôi bàn với nhau, bật ra một sáng kiến tìm tới một ngôi đình cũ bị máy bay Pháp bắn đã sụp. Tại đây gạch ngói vung vãi khắp nơi, ngâm nước lâu ngày đã mềm lụn, chúng tôi bóp thử thấy đỏ rực như son, có thể pha trộn vẽ da người rất đẹp. Nhưng Huỳnh Nga hỏi:

- Không có màu trắng để pha màu đậm nhạt, làm sao anh Hai?

Tôi nói với em: Ta lấy ngay cái nền vải trắng này làm sơn trắng là xong thôi. Nhưng điều khó khăn là vẽ rồi thì không thể bôi xóa để vẽ lại. Vậy phải tính toán từng nét vẽ.

Màu sơn như vậy là tạm được, bây giờ làm sao có được mấy cây cọ, một cái lớn, một cái nhỏ, một cái bút nhọn để vẽ tóc và tỉa râu… Trước đây, hồi còn ở Sài Gòn, lúc ngặt nghèo khi quân Pháp bị quân Nhật đảo chính, nhiều cửa hàng không buôn bán gì nữa, có lần tôi phải kiếm đuôi ngựa bó lại làm cọ lớn và dùng râu dê làm bút nhọn. Bây giờ ở Đồng Tháp Mười mênh mông nước nổi lấy đâu ra đuôi ngựa và râu dê. Không dè Huỳnh Nga bật ra sáng kiến: Để em tìm râu mèo làm bút nhọn và lông ngỗng làm cọ to, anh Hai vẽ coi có đặng không. Cái mẹo nhỏ đó đã có kết quả.

Sau hai tháng trời làm việc không kể ngày đêm, chúng tôi đã hoàn thành mười hai bức chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh bằng một thứ màu đặc biệt có một không hai này. Những bức chân dung cao rộng, hoành tráng nổi bật lên trên bộ khung bọc vải đỏ rực rỡ và uy nghi”.

Với những tác phẩm hội họa này, họa sĩ Hoàng Tuyển đã được bác sĩ Phạm Ngọc Thạch, Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến Đặc khu Sài Gòn - Chợ Lớn, gởi thư khen: “… Tôi cùng với phái đoàn Nam Bộ vừa đi họp Hội nghị từ Trung ương mới về tới. Đâu đâu, phái đoàn chúng tôi cũng được chính quyền và đồng bào địa phương chào mừng, đón tiếp trọng thể… Tôi đã được chính quyền và đồng bào địa phương tặng cho một tấm hình chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đây là một bức vẽ rất đẹp, rất giống… Tôi đã đưa về cơ quan lồng kiếng và treo ngay văn phòng, để ngày nào tôi cũng được trông thấy và tưởng như Người đang ở trước mặt mình… Được biết chân dung này do họa sĩ Hoàng Tuyển thuộc Phòng Chính trị Quân khu 8 tạo nên. Tôi gởi thư này tỏ lòng khen ngợi người nghệ sĩ đã đem tài năng mình cống hiến cho cách mạng…”.

Việc họa sĩ Hoàng Tuyển vẽ tranh chân dung Bác Hồ, trong đó có bức tranh được vẽ bằng máu của chính mình, đã để lại một dấu ấn đặc biệt của nền hội họa hiện đại Việt Nam, thể hiện lòng tôn kính của người nghệ sĩ; và qua đó, của nhân dân Nam bộ và cả nước đối với vị Lãnh tụ anh minh của dân tộc: Chủ tịch Hồ Chí Minh - Nhà văn hóa kiệt xuất, Anh hùng giải phóng dân tộc.

Nguyễn Phúc Nghiệp

Tags: Họa sĩ Hoàng Tuyển với những bức tranh vẽ chân dung Bác Hồ