Đây là con kênh được đào đầu tiên ở Nam bộ. Trước khi có con kênh này, tại đây đã có rạch Vũng Cù ở về phía đông bắc, chảy từ sông Vàm Cỏ Tây đến quán Thị Cai (nay thuộc thành phố Tân An, tỉnh Long An); và rạch Mỹ Tho ở về phía Nam, chảy từ chợ Lương Phú (nay thuộc xã Lương Hòa Lạc, huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang) ra sông Tiền. Khoảng giữa bắc - nam, tức là từ quán Thị Cai đến chợ Lương Phú là ruộng vườn liên tiếp.

Nằm giữa đại ngàn, nghĩa trang liệt sĩ Trường Sơn là nơi yên nghỉ của hơn 1 vạn người con yêu quý từ mọi tỉnh thành đã ngã xuống trong quá trình khai mở, giữ vững và phát triển đường mòn Hồ Chí Minh lịch sử. Theo thống kê của Ban Quản lý nghĩa trang, mỗi năm có gần 100.000 lượt người đến viếng các liệt sĩ.

Bảo Định Giang, tên thật là Nguyễn Thanh Danh, ngoài ra còn có các bút danh Nguyễn Thanh, Thu Thủy, Văn Kỳ Thanh, Nguyễn Tịnh Hà, sinh năm 1919 tại làng Mỹ Thiện, quận Cái Bè, tỉnh Mỹ Tho (nay là xã Thiện Trí, huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang).

Trương Văn Điệp, bí danh là Trương Hồng Lĩnh và Trương Nam Kiên, sinh năm 1916 tại làng Mỹ Hạnh Đông, quận Cai Lậy, tỉnh Mỹ Tho (nay là xã Mỹ Hạnh Đông, thị xã Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang) trong một gia đình trung nông yêu nước, có truyền thống cách mạng.

Ngày 13-7, Hội đồng thẩm định đề tài “Lịch sử Tổ chức xây dựng Đảng của Đảng bộ tỉnh Tiền Giang (1930 - 2020)” do đồng chí Châu Thị Mỹ Phương, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy làm Chủ tịch Hội đồng cùng các thành viêntrong Hội đồng thẩm định, Ban biên soạn và đại diện lãnh đạo Ban Tổ chức Tỉnh ủy cùng tham dự.

Lâu nay tôi chỉ biết đến cô Mai Thị Nga (Bảy Nga) - Chủ tịch Hội Người cao tuổi thị xã Cai Lậy, là một người rất nhiệt tình trong công tác chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho hội viên. Như một sự hữu duyên, bởi tôi đến gặp cô vì một câu chuyện khác. Thế nhưng, câu chuyện thời chiến, nhất là những năm tháng đấu tranh trong nhà tù địch của cô đã cuốn hút tôi - vốn sinh ra và lớn lên trong thời bình, thừa hưởng niềm hạnh phúc từ chính sự hy sinh xương máu của những chiến sĩ cộng sản.

Địa danh hải đảo ở Tây Nam Bộ chịu ảnh hưởng của ngữ hệ Nam Đảo (Malayo-Polynesian) để chỉ các thực thể nổi trên biển là các hòn đảo với các danh từ như hòn, cù lao, cồn (Việt). Ở các ngôn ngữ trong khu vực Đông Nam Á, từ tương ứng đó là cu rao (Mạ); pi lao (Chăm); koh, kaoh (Khmer); ko, kas (Thái); pulau (Mã Lai),...

Đồng chí Nguyễn Văn Côn (1894-1982) được sinh ra và lớn lên trong gia đình có truyền thống yêu nước ở làng Vĩnh Hựu, tổng Hòa Đồng Hạ, tỉnh Gò Công (nay là xã Vĩnh Hựu, huyện Gò Công Tây, tỉnh Tiền Giang).
 

Từ năm 14 tuổi, đồng chí Nguyễn Văn Côn được ông Đặng Vương Tá dẫn dắt hoạt động bí mật trong tổ chức Việt Nam quang phục hội tỉnh Gò Công. Năm 16 tuổi (1910), đồng chí được giao nhiệm vụ tập hợp thanh niên trong làng lập ra “Cộng hòa hội” để cùng đọc sách tiến bộ, quyên góp tiền giúp người yêu nước xuất dương làm cách mạng. Đồng chí thường đón tiếp và thu xếp chỗ nghỉ cho các nhân sĩ, trí thức yêu nước đến gặp ông Đặng Vương Tá bàn bạc việc nước, tiêu biểu như cụ phó bảng Nguyễn Sinh Sắc (thân sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh), ông Trần Vĩnh Hoài, ông Mai Bạch Ngọc, ông Nguyễn An Ninh,…

1. Sau phong trào chống thuế ở Trung kỳ, tháng 5-1908, lãnh tụ của phong trào Duy Tân Phan Châu Trinh bị thực dân Pháp bắt và đày đi Côn Đảo. Nhưng sau đó, nhờ áp lực của Liên minh Nhân quyền Pháp và sự đấu tranh của nhân dân trong nước, Phan Châu Trinh được trả tự do, nhưng thực chất, ông bị quản thúc ở Mỹ Tho. Dưới đây là những tư liệu cho biết diễn tiến của sự việc trên:

Tháng năm, trời Hà Nội mát dịu. Dòng người vào thăm Lăng và ngôi nhà sàn của Bác dài dằng dặc. Hòa vào đám đông người gần như vô tận và trong bầu không khí nghiêm trang, tôi thực sự xúc động khi được chiêm ngưỡng Bác với nét mặt, dù đã đi vào cõi vĩnh hằng, nhưng vẫn đậm nét đôn hậu, hiền từ. Những người con của miền Nam “Thành đồng Tổ quốc”, khi ra Hà Nội, vào Lăng viếng Bác, ai ai cũng đều xúc động. Bởi vì, thưở sinh thời, Bác lúc nào cũng dành cho miền Nam một tình cảm đặc biệt. Bác đã từng nói: “Nam Bộ là máu thịt của Việt Nam. Sông có thể cạn. Núi có thể mòn. Song, chân lý ấy không bao giờ thay đổi” và “miền Nam luôn ở trong trái tim tôi. Một ngày mà tổ quốc chưa thống nhất, đồng bào còn chịu cực, chịu khổ là một ngày tôi ăn không ngon, ngủ không yên”…

I. KHÁI NIỆM

1. Sự kiện lịch sử

Sự kiện lịch sử bao gồm hiện tượng, biến cố xảy ra trong quá khứ được ghi lại bằng tư liệu, do hoạt động nhận thức của con người, nhận thức này mang dấu vết của ý thức xã hội.

Sáng ngày 05-5, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy tổ chức họp góp ý “Những mẩu chuyện đấu tranh của cán bộ, chiến sĩ, nhân dân Tiền Giang trong nhà tù, trại giam của địch (1930 - 1975)”. Đến dự cuộc họp có đồng chí Trần Thị Kim Cúc - Nguyên Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Tiền Giang, đồng chí Đỗ Tấn Minh - Nguyên Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy, nguyên Chủ tịch Hội đồng nhân dân tỉnh Tiền Giang, đồng chí Châu Thị Mỹ Phương - Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy cùng đại diện các đồng chí sở, ngành và Ban Tuyên giáo các huyện cùng tham dự.

Giúp nhau phát triển kinh tế, giảm nghèo bền vững là một trong những hoạt động thiết thực và ý nghĩa được Hội Cựu chiến binh (CCB) xã Phú Quý, thị xã Cai Lậy quan tâm thực hiện trong những năm qua. Từ hoạt động này, nhiều hội viên CCB của xã đã vượt khó vươn lên thoát nghèo bền vững, góp phần xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao tại địa phương. Trong đó điển hình là CCB Nguyễn Ngọc Chưởng tại ấp Phú Hòa, xã Phú Quý.

Ngày 02-3, Ban Thường vụ Tỉnh ủy ban hành Công văn 979-CV/TU về việc triển khai thực hiện Kết luận 723-KL/HVCTQG của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh.
 

Điêu khắc gia Nguyễn Hải (1933-2012), người con yêu của Tiền Giang, nguyên là chiến sĩ của Tiểu đoàn 307 lừng danh trong cuộc kháng chiến chống Pháp. Năm 1954, ông tập kết ra Bắc và trở thành sinh viên Trường Đại học Mỹ thuật Hà Nội. Đầu thập niên 60 của thế kỷ XX, với cảm xúc của một cựu chiến binh hoạt động trên lĩnh vực mỹ thuật đối với chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954) “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu” (Thơ Tố Hữu), ông đã sáng tác mẫu tượng đài chiến thắng Điện Biên Phủ cao 1,2 mét bằng thạch cao; và mẫu tượng đã được trao tặng Giải thưởng Mỹ thuật toàn quốc, được trưng bày tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Năm 2000, tác phẩm được trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh; và đến đầu năm 2003, tác phẩm được Trung ương Đảng chọn và quyết định phóng lớn thành tượng đài để đặt trên đỉnh đồi D1, một cứ điểm quan trọng thuộc tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ của quân Pháp vào thời điểm 1954 và hiện nay tọa lạc tại trung tâm của thành phố Điện Biên Phủ (tỉnh Điện Biên) nhân dịp kỷ niệm 50 năm chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ (7/5/1954 - 7/5/2004).

Đồng chí Lê Văn Phẩm (1922 - 1990) đã từng giữ những chức vụ quan trọng trong sự nghiệp giải phóng dân tộc cũng như trong thời kỳ đất nước hoà bình, độc lập, xây dựng chủ nghĩa xã hội, như Bí thư Tỉnh uỷ Mỹ Tho (1968-1971), Khu uỷ viên Khu 8 (Khu Trung Nam Bộ) kiêm Bí thư Tỉnh uỷ Mỹ Tho (1971-1974), Uỷ viên Ban Thường vụ Khu ủy Khu 8 (1974-1975), Uỷ viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh uỷ Tiền Giang (1976-1986). Giữa tháng 4-1975, trong chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, đồng chí là Tư lệnh phó Mặt trận Nam Sài Gòn.

Ngày 21/4/1975, quân giải phóng chọc thủng phòng tuyến thép của địch ở Xuân Lộc và ồ ạt tiến về Sài Gòn. Trước tình hình hết sức khẩn truơng đó, ngày 25/4/1975, Thành đoàn tổ chức cuộc họp tại ấp Mỹ Thuận B, xã Song Thuận (huyện Châu Thành) dưới sự chủ trì của đồng chí (đ/c) Bí thư Trần Chí Nam và đ/c Ủy viên Thường vụ Khu đoàn Hoàng Phương Truyện (Năm Ngọc). Sau khi nghe báo cáo của các đồng chí ủy viên Thường vụ Thành đoàn, đ/c Trần Chí Nam chỉ đạo cho các cánh của Thành đoàn cần phải đẩy mạnh hoạt động trong nội ô, bám chắc các mục tiêu quan trọng của địch, tích cực chuẩn bị lực lượng về mọi mặt, sẵn sàng phát động quần chúng nổi dậy khi có lệnh của cấp trên. Cũng tại cuộc họp này, đ/c Trần Văn Hai, cán bộ Thành đoàn, đã ghi âm lời hiệu triệu của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cách mạng TP. Mỹ Tho Huỳnh Văn Tường kêu gọi quần chúng nổi dậy và sĩ quan, binh sĩ quân đội Sài Gòn buông vũ khí đầu hàng quân giải phóng.

Phương ngữ là tục ngữ địa phương. Đây chính là những câu nói dân gian tuy ngắn gọn nhưng mang tính trải nghiệm, đúc kết kinh nghiệm của người xưa nên có thể xem là “trí tuệ dân gian”.

Dưới đây là một vài câu phương ngữ phổ biến ở vùng đất Tiền Giang:

Lâu nay, mọi người đều có chung một kết luận, Sơn Nam là nhà văn hay nhà “Nam bộ học”. Nhưng theo tôi, Ông còn là nhà sử học, bởi vì chỉ riêng hai tác phẩm “Lịch sử khẩn hoang miền Nam” và “Miền Nam đầu thế kỷ XX: Thiên địa hội và Cuộc Minh Tân”; Ông xứng đáng được tôn vinh như thế.